GESCHIEDENIS BIBLIOTHEKEN TE NIEUWPOORT

Geschiedenis van de bibliotheken te Nieuwpoort

1851 - 1924

1851

Willemsfonds

Het Willemsfonds werd in 1851 opgericht te Gent, genoemd naar Jan-Frans Willems (°1793-1846), vader van de Vlaamse beweging.

1852

stadsbibliotheek

De eerste bibliotheek in Nieuwpoort werd gesticht in 1852.

Jakob Lodewijk Kesteloot

foto op omslag tijdshrift van kesteloot

 

 

Prof. dr Jakob Lodewijk Kesteloot (°1778-1852) schenkt 543 boeken aan de stad Nieuwpoort, met als doel een openbare bibliotheek op te richten (“stadsboekzaal”).
(bron 38) (KS21)

 

 

 

 

1857

stadsbibliotheek

Adriaan Meynne-Van de Casteele (Vlaams dichter en auteur) schonk 248 boeken. Ook andere milde gevers schenken boeken, wat het totaal aan boeken in de bibliotheek op 791 brengt.

1862
Omzendbrief van minister Alfons van den Peereboom (13/09/1862): <Het ware wenschelijk, dat weldra elke gemeente, naast de school, eene volksbibliotheek vormde, die er als het ware aanvulsel van is.> Als gevolg hiervan ontstonden nieuwe volksbibliotheken of werden volksbibliotheken heringericht.

1866
Stichtingsdatum van de stadsbibliotheek.
(bron: map statistieken)

1868

stadsbibliotheek

Nicolaas Monnié

Nicolaas Bartholomeus Monnié (°22/03/1813-12/10/1881), in Nieuwpoort geboren, schonk meer dan 8000 boeken aan de stad. Gedurende de 38 jaren dat hij in het leger doorbracht besteedde hij al zijn beschikbaar geld aan de aankoop van boeken.

gebouw bibliotheek monieUit erkentelijkheid werd de gepensioneerde Monnié tot stadsbibliothecaris aangesteld en kreeg de bibliotheek de naam “Boekzaal Monnié”. Hij ontving een wedde van 200 fr per jaar. De familie Meynne schonk hem in 1870 zijn geschilderd portret.
(OS8)

Hij woonde in de Langestraat 29. De openbare bibliotheek “Boekzaal Monnié” bevond zich in de Langestraat naast het stadhuis (nu Vredegerecht).
(IS1)

<De boekzaal is dagelijks open van 9 tot 12 u en van 2 tot 17 u, gedurende de maanden juli, augustus en september. Voor de andere maanden tweemaal per week. De zondag en de donderdag 14-16 uur.>
(bron: Bachten de Kupe jan-febr 1977)

Op de hoek van Langestraat en Oostendestraat stond het stadhuis, gebouwd in 1513-1516 en gerestaureerd in 1885. Op het gelijkvloers van het stadhuis waren het Vredegerecht en het politiebureau. Tot 1914 werd dit gebouw als stadhuis gebruikt.]
Een catalogus van de 2410 bijzonderste werken werd uitgegeven bij C. Annoot-Braeckman te Gent in 1873 (een exemplaar ervan steekt in het Nieuwpoortse archief).
(bron 1) (IS4) (IS5) (OS4) (bron: Bachten de Kupe jan-febr 1977)

brief aan gericht aan de bibliotheek   brief aan gericht aan de bibliotheek

  beginblad van boek met stempel bibliotheek   blad uit het boek met aanwinstenblad ui het boek met aanwinsten
 

Willemsfonds

Het Willemsfonds is de oudste Vlaamse sociaal-culturele vereniging. Het Willemsfonds organiseert activiteiten en ontwikkelt initiatieven (lezingen, toneelvoorstellingen, concerten, culturele uitstappen, tentoonstellingen, enz.) om zoveel mogelijk mensen in Vlaanderen actief te betrekken bij cultuur in de ruimste zin van het woord.
Vanuit haar liberaal-vrijzinnige visie op de wereld, stimuleert het Willemsfonds de persoonlijke groei van elk individu en werkt het mee aan de verdere uitbouw van een democratische, interculturele samenleving op lokaal, provinciaal en regionaal niveau.

<Toen het Willemsfonds in de 19de eeuw begon met de oprichting van bibliotheken had het de bedoeling de volksmensen kosteloos boeken te ontlenen. Het voorbeeld vond spoedig navolging bij de andere ideologische groepen, zodat in vele gemeenten van ons land verschillende bibliotheken naast elkaar tot stand kwamen die elk aanleunden bij de ter plaatse bestaande ideologische of politieke strekkingen. De bibliotheekwet van 1921, waardoor deze bibliotheken voortaan overheidssubsidie ontvingen, heeft dit verzuild bibliotheekwezen geïnstitutionaliseerd.>
(bron: Gedenkboek 125 jaar Willemsfonds 1851-1976)

1870

stadsbibliotheek

<Op 27 juni 1870 (op kermismaandag) inhuldiging ten stadhuize van de stadsboekzaal, die voortaan Monnié’s boekzaal zal genoemd blijven.
Er moet ook een leeshoek ingericht zijn, want het reglement voorzag het volgende:
<De boeken, waarvan de nummers gemerkt zijn met een sterretje, mogen meegenomen en thuis gelezen worden tegen tien centiemen per boek per week; de nummers, voorzien van twee sterretjes, moeten ter plaatse worden geraadpleegd en mogen de bibliotheek niet uit; de andere boeken mogen thuis gratis worden gelezen.>
(bron: Bachten de Kupe jan-febr 1977)

1875

Davidsfonds

Het Davidsfonds werd op 15/01/1875 opgericht te Leuven, genoemd naar J.B. David (priester?).

Albéric Deswarte bibliotheek

Albéric Deswarte (°Nieuwpoort 28/08/1875-Brussel 19/07/1928) was de zoon van Pieter Deswarte (voorzitter van het Willemsfonds).

1876

stadsbibliotheek

De collectie van de stadsbibliotheek bestond grotendeels uit Franstalige werken. Van de 2410 titels waren er slechts 201 Nederlandstalige werken.
(bron: Bachten de Kupe 1977)

Willemsfonds

stichtingsdatum bibliotheek Willemsfonds: 1876
De afdeling Nieuwpoort werd gesticht in oktober 1876. Reeds in het verslag over haar eerste werkingsjaar wordt het stichten van de volksbibliotheek noodzakelijk geacht. Na een verzoek bij het stadsbestuur kon men in de stadsbibliotheek beschikken over een ruimte voor de volksbibliotheek. De collectie van de stadsbibliotheek bestond uitsluitend uit Franstalige werken; zij leende boeken uit tegen betaling. De boekerij van het Willemsfonds deed het gratis. Eind november werd zij geopend voor het publiek; in 1878 bezat zij 600 Nederlandstalige boekdelen.
(bron: Het Willemsfonds van 1851 tot 1914)

Er werd een afdeling van het Willemsfonds opgericht te Nieuwpoort op 29/10/1876. Reeds in het verslag over haar eerste werkingsjaar werd het stichten van de volksbibliotheek noodzakelijk geacht.
(bron 33)
In de stadsbibliotheek kon het Willemsfonds over een ruimte beschikken om de volksbibliotheek in te richten.
(bron: Bachten de Kupe 1977)

1877

Willemsfonds

bibliothecaris: de heer D. Jacquart

Op 16/02/1877 werd besloten tot het oprichten van een Vlaamse boekerij. In het jaarboek 1878, waarin verslag uitgebracht wordt over de werking in het jaar 1877, worden de welwillende schenkers van boeken genoemd. De collectie werd samengesteld met giften. Vande Vijver (uit Brussel) schonk een stempel “voor het merken der boeken”.

“In het belang van het volksonderwijs” werd een Vlaamse boekerij gesticht. Hiertoe werd een commissie samengesteld die de heer D. Jacquart voorlopig aanstelde tot boekbewaarder.
Na een verzoek bij het stadsbestuur kon men in de stadsbibliotheek beschikken over “een kleine plaats in de ruime zalen der stadsbibliotheek”. De bibliotheek van het Willemsfonds was gevestigd in een lokaal naast boekzaal Monnié.

De boekerij van het Willemsfonds werd eind november 1877 geopend. De collectie bevatte 492 hoofdzakelijk Nederlandstalige boekdelen (358 werken). De boeken werden kosteloos uitgeleend.
De boekbewaarder maakte deel uit van het bestuur.

1878

stadsbibliotheek

In een reisverhaal over Nieuwpoort uit 1878 vinden we een beschrijving van de stadsbibliotheek.
(bron: Un Liégeois à Nieuport / door Caumartin. – Liège : J. Gothier, 1878. - 64 p.)
(KS4)

Willemsfonds

De boekbewaarder meldde in het verslag van de boekerij dat “onze nieuwe inrichting bij de werkende klas eenen aanmoedigenden aantrek vindt.” Tegelijk riep hij op tot schenkingen: <Maar willen wij dat onze volksboekerij meer en meer bezocht worde, dat zij al het mogelijke nut stichte, dat zij den werkmand den weg naar de kroeg en braspartij doe vergeten, dan moeten wij de lezers meer en meer boeken ter beschikking stellen.>

collectie: 600 Nederlandstalige boeken

Willemsfonds Ramskapelle

Tijdens de Algemene Vergadering van 29 december 1878 werd de mening geuit dat het noodzakelijk was om volksboekerijen te openen in de plattelandsgemeenten. De afdeling Nieuwpoort nam dit onmiddellijk ter harte. In een brief aan het Algemeen Bestuur bericht zijn: <In de laatste algemeene vergadering te Gent werden de afdeelingen aangemoedigd om volksboekerijen te stichten op de buitengemeenten. Reeds heeft onze afdeeling een besluit in dezer voege genomen en is thans in onderhandeling voor het stichten eener boekerij te Ramscappelle, waarvan de boekdeelen welke wij in dubbel bezitten, den eerste grondslag zullen uitmaken.>
(bron 33)

1880

Willemsfonds

collectie: 1100 boekdelen

Davidsfonds

De afdeling Nieuwpoort werd op 24 oktober 1880 opgericht. De afdeling Nieuwpoort was de achtste in West-Vlaanderen. In het jaar van de oprichting startte de afdeling te Nieuwpoort met de inrichting van de bibliotheek.
(bron 7)

<In de spreekzaal van het college werd inderhaast een kleine bibliotheek bij elkaar getimmerd. De leden en hun familie kregen toegang op zondag na de hoogmis en op vrijdag-
morgen van 9 tot 10 u.
(bron: 120 jaar Davidsfonds Nieuwpoort / L. Filliaert)

Willemsfonds Ramskapelle

Tijdens de Algemene Vergadering van 29 december 1878 werd de mening geuit dat het noodzakelijk was om volksboekerijen te openen in de plattelandsgemeenten. De afdeling Nieuwpoort nam dit onmiddellijk ter harte. In een brief aan het Algemeen Bestuur bericht zijn: <In de laatste algemeene vergadering te Gent werden de afdeelingen aangemoedigd om volksboekerijen te stichten op de buitengemeenten. Reeds heeft onze afdeeling een besluit in dezer voege genomen en is thans in onderhandeling voor het stichten eener boekerij te Ramscappelle, waarvan de boekdeelen welke wij in dubbel bezitten, den eerste grondslag zullen uitmaken.>

De Willemsfonds-afdeling te Ramskapelle sticht een bibliotheek.
Midden januari 1880 opent de Willemsfonds-bibliotheek te Ramskapelle. De boekerij bezit meer dan 200 Nederlandstalige boeken.
Gustaaf De Witte (+in 1884?) is boekbewaarder van de bibliotheek te Ramskapelle.
(bron 33)

Tijdens de vergadering van 22/021880 werden plannen geopperd om een bibliotheek op te richten in Lombardsijde. Die plannen werden uitgesteld.

1881

Willemsfonds

De staat schonk een twintigtal boeken. Er werden een zestigtal boeken aangekocht.
<De werken van Erckmann-Chatrian, Conscience en Snieders worden veel gelezen, maar vooral vindt onze bevolking smaak in de werken van Jules Verne.>
bron: Jaarboek Willemsfonds, 1882
<… dit jaar ook onderging onze Afdeeling twee smartvolle verliezen: de achtbare heer Monnié, stadsbibliothecaris, die zich ook met onze boekerij gelastte, en de ieverige schepen Arthur Meynne…>
bron: Jaarboek Willemsfonds 1882

Davidsfonds

Verbouwing van het St-Bernarduscollege
<…bouwde men aan de kant van de stadsvesten een gloednieuwe zaal…Voorzitter Wordt de Roo, die het project financieel steunde, had voordien de zekerheid bekomen dat ook het Davidsfonds optimaal gebruik mocht maken van de nieuwe zaal.>
(bron: 120 jaar Davidsfonds Nieuwpoort / L. Filliaert)

Willemsfonds Ramskapelle

boekbewaarder: Gustaaf De Witte
Het aantal lezers stijgt. Er werden 368 boeken gelezen. De collectie bevat 206 boekdelen.
(KWR1)

1882

Willemsfonds

boekbewaarder: D. Jacquart

Omdat de financiële toestand van de bibliotheek te verbeteren, werd een bus in het lokaal geplaatst, waarin giften konden gedeponeerd worden. Zo kon er voor 125 fr nieuwe boeken worden aangekocht.  In 1882 speelde de maatschappij Van vroescepe dinne drie voorstellingen ten voordele van de bibliotheek van het Willemsfonds (“Holleblokken”, “Roosje van de veldwachter” en “Een misgreep”).
(bron 36)

<Willemsfonds afdeeling Nieuport
Het Bestuur bezig zijnde hare Volksboekerij op nieuw te rangschikken, verzoek vriendelijk alle lezers de boeken die zij in lezing hebben, onmiddellijk [sic] weder te brengen in stadsbibliotheek (Boekzaal Monnié). Een nieuw bericht zal den datum laten kennen, opwelken boeken weder tot lezen zullen kunnen verkregen worden.
namens de afdeeling: boekbewaarder, D. Jacquart en de voorzitter, P.-F. Deswarte>
(bron : De stad Nieupoort, nr. 1071, jan. 1882) (bron 50)

Willemsfonds Ramskapelle

boekbewaarder: Gustaaf De Witte
<Dit maal zijn er vele wetenschappelijke werken gevraagd geworden, hetgeen doet zien dat er smaak in het lezen gevonden wordt.>
(…) <Voor de toekomst mogen wij verzekeren dat het getal lezers en lezeressen nog vermeerderen zal.>
bron: Jaarboek Willemsfonds 1883

1883

Willemsfonds

Er werden 125 nieuwe boeken aangekocht voor de bibliotheken te Nieuwpoort en Ramskapelle. <Deze boekerijen worden immer meer en meer door onze bevolking bezocht.>
aantal uitleningen: 2133

Willemsfonds Ramskapelle

Er werden 125 nieuwe boeken aangekocht voor de bibliotheken te Nieuwpoort en Ramskapelle. <Hier hebben wij een groot zestigtal lezers meer dan het vorige jaar.>
aantal uitleningen: 362

1884

Willemsfonds

<Wat aangaat de volksboekerij te Nieupoort, wij mogen ons immer in haren gestadigen bloei verheugen. (...) Iets ontbrak ons evenwel nog in onze boekerijen, namelijk een cataloog. Hoewel onze geldelijke toestand op verre na niet schitterend is, hebben wij de noodzakelijkheid ingezien dezer opoffering, en binnen weinige weken zal de volledige boekenlijst voorhanden zijn.>
aantal leners: 500
aantal uitleningen: 2323

Willemsfonds Ramskapelle

<De boekzaal die wij te Ramskapelle stichtten, beantwoordt volkomen aan onze verwachting. Dank aan den onverpoosden ijver van den diepbetreurden Gustaaf De Witte is de leeslust in dit dorp reeds ingeworteld.>
aantal leners: 150
aantal uitleningen: 445

Willemsfonds Keyem

<Wenschelijk ware het dat ieder dorp eene openbare boekzaal, hoe gering ook, bezate.> Doordat er te Keyem leden bij kwamen, werd het plan opgevat om ook daar een bibliotheek te stichten.

1885

Willemsfonds

De boekerij te Nieuwpoort stagneerde.
De Willemsfonds-bibliotheek mocht de stadszaal niet langer gebruiken toen een klerikaal bestuur aan de macht kwam in 1885. Daardoor moest het stadslokaal waar de Willemsfonds-bibliotheek gehuisvest was ontruimd worden.
(bron 33)
<Hadden wij ons tot nu toe over ons stadsbestuur te beroemen, heden is dit teenemaal veranderd. De clericalen, die in October aan stads bewind geraakten, stellen alles in ’t werk om ons tegen te kanten en het Willems-Fonds te Nieupoort uit te roeien. (...) werd aan onze Afdeeling van wege stadsbestuur bekend gemaakt dat onze bloeiende volksboekerij, berustende in stads boekzaal, vóór 1 Juni daaruit moest verdwijnen.>
aantal leners: 250
aantal uitleningen: 1811

Dankzij geldelijke steun van de voorzitter Pieter-Frans Deswarte, kon een nieuw lokaal gebouwd worden. De nieuwe Willemsfondszaal was in de Valkestraat gelegen. De nieuwe feestzaal werd ingehuldigd op 08/11/1885. In dit lokaal vonden de Willemsfonds-bibliotheek en de retorica onderdak. Er werden regelmatig opvoeringen gegeven door de toneelvereniging Van vroescepe dinne.
(bron 36)
<Een splinternieuw lokaal zal, dank aan den man die hier het Willems-Fonds stichtte en tot nu toe leidde, te onzer beschikking zijn; eene boekzaal, ruimer en beter ingericht dan de vroegere, zal weldra onze 2000 boekdelen bevatten.>
Dit lokaal werd op 8 november 1885 officieel in gebruik genomen.
buitengewone toelage van het algemeen bestuur voor de volksbibliotheken der afdeling: 150 fr

Willemsfonds Ramskapelle

Na de dood van boekbewaarder De Witte werd de bibliotheek enige tijd gesloten. De bibliotheek was gevestigd in een lokaal van de gemeenteschool. Ondanks de tegenstand, werd de bibliotheek opnieuw geopend in hetzelfde lokaal (in de gemeenteschool). Voortaan stond de bibliotheek onder het beleid van de heer Van Troyen (onderwijzer).
<... moesten wij met spijt vaststellen, dat (...) bijna niemand zich ter boekerij aanbood; voegt daarbij den hardnekkigen politieken strijd, die te Ramskapelle op 29 October plaats had, en men zal begrijpen hoe het komt dat er slechts 95 werden uitgeleend.>

Willemsfonds Keyem

De oprichting van een bibliotheek te Keyem gaat niet door omwille van het omverwerpen van de liberaalgezinde gemeenteoverheid.

1886

Willemsfonds

boekbewaarder: de heer D. Jacquart
Na enkele maanden was het nieuwe lokaal klaar. De bibliotheek werd heropend op 17/01/1886.
adres: Valkestraat
(bron: Van vroescepe dinne / R. Dansercoer)
aantal leners: ruim 200
aantal uitleningen: 876
collectie: 2000 boekdelen
aantal openingsuren: 2 (op zondag van 14 tot 16u)

Willemsfonds Ramskapelle

bibliothecaris: de heer Van Troyen
<Onze boekerij te Ramskapelle heeft thans den bloei, dien zij verleden jaar dreigde te verliezen, weder herkregen. In deze gemeente was het gerucht verspreid, dat de boekerij, gevestigd in de gemeenteschool, daaruit moest verdwijnen, en dat de toegang aan de inwoners ontzegd was. Bij middel van plakkaten was het gemakkelijk dit valsch gerucht te logenstraffen (…) Ook mogen wij met genoegen aanstippen dat de boekerij drukker dan ooit bezocht wordt.>
aantal leners: 45
aantal uitleningen: 266
collectie: ruim 400 boekdelen
aantal openingsuren: 2,5 (op zondag van 08.30 tot 11u)

1887

Willemsfonds

De boekerij te Nieuwpoort is totaal heringericht, met dank aan de milde medewerking van voorzitter Deswarte.
De eerste catalogus werd in druk gegeven. Hij bevatte ongeveer 1800 nummers, maar de collectie was groter (er waren ook 500 boeken die ze dubbel bezaten).
aantal leners: 212
aantal uitleningen: 1280
collectie: 2300 boekdelen

Willemsfonds Ramskapelle

aantal leners: 26
aantal uitleningen: 138
<Zoo dit getal, in vergelijking met vroegere jaren, verzwakt, valt dit hieraan toe te schrijven dat de gewone lezers het meerendeel dier voorhanden zijnde boeken hebben doorgebladerd. Het zal dus noodig zijn den voorraad dezer boekerij in ruime mate te vermeerderen om den leeslust niet te laten verslappen.>

Willemsfonds Lombartzijde

D. Biesbrouck, V. Boerave, A. Demaeter, H. Dierendonck, J. Ureel, H. Vansteeger, J. Vansteeger, V. Vercouillie en A. Vermeesch (wonende te Lombardsijde) richten een schrijven aan de voorzitter van het Willemsfonds (afdeling Nieuwpoort?) met de vraag of ze middelen kunnen bekomen om ook in een boekerij op te richten.
(brief van dec 1887)

1888

stadsbibliotheek

De gemeentelijke bibliotheek was nog steeds naast het toenmalig stadhuis gevestigd. <La bibliothèque communale est attenante à l’hôtel de ville.> (bron 28)

Willemsfonds

Door overlijden van boekbewaarder D. Jacquart (in september 1888) werden er geen nieuwe boeken aangekocht voor de bibliotheek te Ramskapelle en bleef het aantal leners er laag. De heer Lod. Houvenaghel volgt D. Jacquart op als bibliothecaris.

aantal uitleningen: 980 boekdelen

Willemsfonds Ramskapelle

Door overlijden van boekbewaarder D. Jacquart (in september 1888) werden er geen nieuwe boeken aangekocht voor de bibliotheek te Ramskapelle en bleef het aantal leners er laag.
aantal uitleningen: 25 boekdelen

Willemsfonds Lombartzijde

Door leden van het Willemsfonds te Lombardsijde werd een aanvraag gedaan om een boekerij op te richten in hun gemeente. Aan het algemeen bestuur werd hiertoe een toelage gevraagd.
Opening van de Willemsfonds-bibliotheek te Lombardsijde op 12/07/1988.

1889

Willemsfonds

<De boekbewaarder, de heer Houvenaghel is een bekwaam, stipt en ijvervol bestuurder; ook is hij vlijtig door den heer Aug. Jacquart bijgestaan.>
Vermoedelijk werd de catalogus van de bibliotheek tegen betaling aangeboden, aangezien er bij de ontvangsten een bedrag genoteerd werd voor “verkoop van katalogen, vergoeding voor verloren boeken, enz.”. De reële uitgaven voor de volksbibliotheken bedroegen in totaal 305,11fr terwijl er 135,00fr voorzien was in de begroting.
De huur en verwarming der zalen bedroeg in 1889: 25fr.
aantal uitleningen: 1254

Willemsfonds Ramskapelle

bibliothecaris: de heer Van Troyen
De inrichting voldoet niet aan de verwachting. Door een gebrek aan nieuwe boeken kwamen er steeds minder leners.
<Gebrek aan boekenvoorraad is voorzeker de voornaamste oorzaak dat dit jaar slechts 48 boeken aan 11 leners werden uitgeleend.>
aantal leners: 11
aantal uitleningen: 48 boekdelen

Willemsfonds Lombartzijde

bibliothecaris: D. Biesbrouck. De boekerij te Lombardsijde is “zeer bloeiend”.

1890

Willemsfonds

Dit jaar gaat het minder goed met de hoofdbibliotheek. Men wijt de daling van het aantal uitleningen aan de verspreiding van het “vrijzinnig centenblad Het laatste Nieuws, en zijne romans, die in bijna alle huisgezinnen binnengedrongen zijn”.
aantal leners: 65
aantal uitleningen: 907

In een brief wordt de oprichting van een nieuwe boekerij beschreven. Op deze manier is o.a. de boekerij van Ramskapelle opgericht.
Doordat de bibliotheek schenkingen ontving, bezaten zij een aantal werken dubbel. Die dubbels werden opgespaard met als doel het inrichten van een nieuwe boekerij. De algemene vergadering besluit tot het oprichten van een nieuwe boekerij. Als locatie kiest men een gemeente van het grondgebied van de afdeling, waar er meest leden zijn, zodat de bibliotheek kans op slagen heeft. Vervolgens wordt een toelage aangevraagd bij het Algemeen Bestuur. Heeft de gemeente waar de bibliotheek opgericht wordt een liberaal bestuur, dan wordt aan het gemeentebestuur een toelage gevraagd “voor haar beschavingswerk”.
Er wordt reclame gemaakt voor de nieuwe bibliotheek via lokale dag- en weekbladen, omzendbrieven en plakbrieven.
Het grootste bedrag gaat naar de aankoop van de collectie. <Immers, de andere onkosten bepalen zich gewoonlijk tot het aanwerven van eene boekenkast (20 tot 30fr).>
Eens de nieuwe bibliotheek van start gegaan is, worden alle nieuwe werken aangekocht in evenveel exemplaren als er boekerijen zijn. Dit laat de nieuwe bibliotheek toe de collectie te vermeerderen.
De boeken worden aan iedereen kosteloos uitgeleend (men hoefde dus geen lid te zijn van het Willemsfonds). Er bestond reeds een soort leenverkeer tussen bibliotheken: <zelfs kunnen lezers van den buiten de boeken onzer hoofdboekerij bekomen mits zich te wenden tot den boekbewaarder hunner gemeente>.
(bron: brief (dd. 28/10/1890) van Achille Van Eede, secretaris van de afdeling Nieuwpoort, aan de heer Gondry, algemene secretaris van het Willemsfonds te Gent, die blijkbaar om info gevraagd had)
(OW2)

Willemsfonds Ramskapelle

bibliothecaris: de heer Van Troyen
Deze boekerij gaat er dit jaar op vooruit.
<Aan onze boekerijen wijdde het Bestuur dit jaar zijne bijzondere zorgen; die van Ramskapelle en Lombardzijde werden in orde gesteld en nieuwe katalogen, in dubbel, er van opgemaakt.>
aantal leners: 21
aantal uitleningen: 141

1891

Willemsfonds

<De algemene toestand onzer boekerijen is zeer voldoende.> Er werd een groot aantal beschadigde boeken ingebonden.
aantal leners: 94
aantal uitleningen: 1017

Willemsfonds Ramskapelle

boekbewaarder: Leopold De Wulf
De bibliotheek werd (vanaf februari?) ondergebracht in een boekenkast in de herberg Sint Eloy, in de Molenstraat, bij L. De Wulf.
<Politieke omstandigheden verplichtten ons dit jaar een nieuw lokaal en een anderen boekbewaarder te zoeken voor onze bibliotheek van Ramskapelle. Gelukkig slaagden wij hier volkomen in. Onze boeken prijken thans in eene splinternieuwe boekenkast bij ons medelid L. De Wulf, herbergier te Ramskapelle, wiens zoon Leopold het ambt van boekbewaarder op zich heeft genomen, en sedert eenige maanden met veel zorg en ijver uitoefent.>
(KWR2)
aantal leners: 25
aantal uitleningen: 121
aantal openingsuren: 7 (op zondag van 9 tot 16u)

1892

Willemsfonds

De collectie bestaat voor iets meer dan de helft uit fictie (“romantische verhalen”). Verder zijn er werken over geschiedenis, aardrijkskunde, opvoedkunde, wiskunde enz., alsook poëzie en toneel.

aantal leners: 89
aantal uitleningen: 1720
collectie: 1811

Willemsfonds Ramskapelle

aantal leners: 34
aantal uitleningen: 275

Ondanks het feit dat het ledenaantal na 1884 sterk was gedaald, hielden de bibliotheken nog behoorlijk goed stand. Het is pas na 1892 dat een merkelijke verzwakking intreedt.

In een aantal kleinere stedelijke centra slaagt men er in de werking van de bibliotheek op peil te houden, ondanks de daling van de inkomsten uit ledenbijdragen. Nieuwpoort doet nog aan
uitzwerming naar het omliggende platteland. In mei 1888 opent de afdeling Nieuwpoort een volksbibliotheek te Lombardsijde; eind 1894 wordt de bibliotheek van Ramskapelle overgebracht naar Keiem. Bijzonder aan deze bibliotheek is dat zij wordt beheer door mej. E. Van Eygen, die de eerste vrouwelijke bibliothecaris is in een volksbibliotheek van het Willemsfonds.
(bron: Het Willemsfonds van 1851 tot 1914)

1893

stadsbibliotheek

(IS19)

Willemsfonds

Het grootste deel van de financiële middelen werd aan de prijskamp besteed en daardoor werd er dit jaar minder in de volksboekerijen geïnvesteerd. Volgend jaar zal weer meer geld naar de volksboekerijen gaan. Wel werden er veel werken ingebonden.
Aug. Jacquart werd op zijn vraag ontslagen uit het ambt van 2de boekbewaarder en in zijn plaats werd S. Van de Pitte aangesteld. S. Van de Pitte overleed echter niet lang na zijn aanstelling.
aantal leners: 82
aantal uitleningen: 1660

Willemsfonds Ramskapelle

aantal uitleningen: 511

1894

stadsbibliotheek

collectie : 8778

Willemsfonds

Dit jaar werd een “niet geringe som” besteed aan de aankoop van nieuwe werken.
aantal leners: 68
aantal uitleningen: 1499

Willemsfonds Ramskapelle

Omdat het aantal leners en uitleningen te laag is, is het bestuur van plan om de bibliotheek naar een andere gemeente over te plaatsen, “waar zij meer nut kan stichten”.
aantal leners: 8
aantal uitleningen: 46

Eind 1894 wordt de bibliotheek van Ramskapelle overgebracht naar Keiem.
Omdat het aantal leners en uitleningen sterk terugliep, werd de bibliotheek overgeplaatst naar Keiem. In Keiem werd een bibliotheek opgericht met 574 boeken. Mej. Emma Van Eygen beheerde de bibliotheek. Zij was de eerste vrouwelijke bibliothecaris van een Willemsfonds-bibliotheek! In het jaarboek wordt ze omschreven als “die moedige juffer, die niet aarzelde dit werk te aanvaarden”.
Dit is het einde van de Willemsfonds-bibliotheek te Ramskapelle.

1895

stadsbibliotheek

aantal leners: 57
aantal uitleningen : 395
collectie : 8807 (+ 4 werken « au cabinet de lecture »)

Willemsfonds

Er werd een groot bedrag besteed aan het inbinden van boeken, ook werden enkele nieuwe werken aangekocht en ontving de bibliotheek giften.
aantal leners: 71
aantal uitleningen: 1470

1896

stadsbibliotheek

aantal leners: 96
aantal uitleningen : 576
collectie : 8833 (+ 8 werken « au cabinet de lecture »)
(OS40)
(bron: map statistieken)

Willemsfonds

Er werden dit jaar 56 nieuwe werken aangekocht, die in totaal 94 delen tellen. Er wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen het aantal boeken en boekdelen, wat erop wijst dat werken vaak in meerdere delen werden uitgegeven.
aantal leners: 62
aantal uitleningen: 1504

1897

stadsbibliotheek

aantal leners: 79
aantal uitleningen : 466
collectie : 8867 (+ 6 werken « au cabinet de lecture »)

Willemsfonds

aantal leners: 63
aantal uitleningen: 1528

1898

stadsbibliotheek

aantal leners: 75
aantal uitleningen : 370
collectie : 8917 (+ 6 werken « au cabinet de lecture »)

Willemsfonds

Men neemt zich voor om volgend jaar meer werken aan te kopen dan dit jaar het geval was. De dalende trend van het aantal leners en uitleningen wordt doorbroken.
aantal leners: 75
aantal uitleningen: 1644

1899

stadsbibliotheek

aantal leners: 102
aantal uitleningen : 515
collectie : 8954 (+ 5 werken « au cabinet de lecture »)

Willemsfonds

De leners vragen steeds nieuwe werken, maar men heeft niet de middelen om nieuwe boeken aan te kopen. De kosten van onderhoud (inbinden) van de boeken zijn groot en de inkomsten dalen.
Dat bibliothecarissen toen al begaan waren met de statistieken spreekt hieruit:
<Dit aantal lezers is ongetwijfeld veel groter, wanneer wij rekening houden dat de uitgeleende boeken soms door het gansche huisgezin worden gelezen, vooraleer ze teruggebracht worden. Daarbij velen hebben de slechte gewoonte aangenomen die boeken door andere personen te laten lezen zonder hiervan aan de boekbewaarders kennis te geven. Die handelwijze hoeft volstrekt tegengewerkt te worden.>
aantal leners: 89
aantal uitleningen: 1660

1900

stadsbibliotheek

De bibliotheek beschikt over een gedrukte catalogus.
<De Gemeente draagt al de onkosten af der boekerij. Er is daartoe jaarlijks in de begrooting een bijzonder krediet gebracht van frs 100.>
(bron: map statistieken)

Het stadsbestuur ontvangt van het ministerie de statuten en het reglement van het Nobelprijs, die op 10/12/1901 voor het eerst zal uitgereikt worden.
[nog vertaling nodig]
(bron: brief van het ministerie van binnenlandse zaken en volksopvoeding aan het stadsbestuur, dd. 21/12/1900)
(OS56)

aantal leners: 74
aantal uitleningen: 520 (kosteloos)
collectie: 9013

Willemsfonds

J. Dierendonck was “boekbewaarder” van de WF-bibliotheek.
Uit het verslag van het Willemsfonds van 1899-1900 (Nieuwpoortse afdeling) blijkt dat Nieuwpoort qua collectie en aantal leners veruit de grootste afdeling is. In Lombartzijde en Keyem bedraagt het aantal uitleningen minder dan de helft van het aantal in Nieuwpoort.

Uit de bewegingen van de drie boekerijen onzer Afdeeling (Nieuwpoort) halen we de cijfers voor de hoofdbibliotheek te Nieuwpoort:
aantal leners: 98
aantal uitleningen: 1913 (kosteloos)
uitgaven: Er werd 102,17 fr aan de volksboekerijen uitgegeven. Dit bedrag ging naar de aankoop en het inbinden van boeken, muziek, enz. [ De collectie bevatte bladmuziek.]

<Onze boekerijen moeten nochtans verrijkt worden; nieuwe werken zijn er noodig, willen wij de beweging zien vergrooten, vooral die op de buitengemeenten. Daarom is ons Bestuur voornemens toekomenden winter een concert met inkomgeld in te richten en de opbrengst te gebruiken tot aankoop van nieuwe uitgaven.
Als geschenk ontvingen wij van den heer Em. Meynne een aantal boekwerken; van het Staatsbestuur een Fransch werkje. Dit is het enige sedert 1885, niettegenstaande ons van wege de overheid verscheidene malen inlichtingen nopens onze boekerijen werden gevraagd. Wij hebben van die gelegenheid gebruik gemaakt om van het Staatsbestuur ondersteuning in ons edel werk van volksonderricht te verzoeken.>
(bron 30)

De bibliotheek beschikt over een geschreven catalogus.

P.J. Deswarte was toen voorzitter en J. Dierendonck, boekbewaarder, was secretaris. <De afdeeling telt nog 2 toegevoegde bestuursleden nl. Mej. Van Eygen, boekbewaarster te Keyem, en den heer Biesbrouck, boekbewaarder te Lombartzijde.>
bestuurlijst der bijtreders in 1899-1900:
te Nieuwpoort waren dat:
P. De Swarte, ondernemer (Beschermer 12 fr)
R. Van de Casteele, leeraar aan de middelbare school
(bron 30)

Davidsfonds

De uitleningen zijn kosteloos.
De bibliotheek beschikt over een geschreven catalogus.

1901

stadsbibliotheek

aantal leners: 77
aantal uitleningen: 649 (kosteloos)
collectie: 9079 (+ 14 werken « au cabinet de lecture »)

Willemsfonds

De heer L. Houvenaghel wordt bedankt voor al de jaren dat hij de bibliotheek beheerd heeft. [Gaat met pensioen?]
boekbewaarder: E. Cock
“onze vlaamsche volksboekerij, gevestigd in ons lokaal”

Vorig jaar schonk de staat een Frans boekje aan de bibliotheek. In de dankbrief meldde men dat men sinds 1885 geen enkel werk meer ontvangen had van de staat.
<Korten tijd nadien kwam ons eene heele verzameling werken toe en een schrijven, waarin het Staatsbestuur beweerde ons vroeger nog boeken toegezonden te hebben.>
Die vroegere zendingen moeten dus op een of andere manier verloren zijn gegaan.

Reactie van boekbewaarder en secretaris J. Dierendonck op het voorstel van het algemeen bestuur om de toelage voortaan in boeken uit te keren i.p.v. in geldelijke middelen: men zou liever zien dat alles bij het oude blijft. Argumenten hiertoe: er is geld nodig voor het verbinden van de boeken. Bovendien bestaat het gevaar dat men boeken toegestuurd krijgt die men reeds in bezit heeft. Vaak worden 2 exemplaren aangekocht en ontvangt men een 3de exemplaar gratis, zodat op die manier reeds een prijsvermindering bekomen wordt.
In dezelfde brief wordt de vraag gesteld of het mogelijk is om over te gaan tot de oprichting van reizende boekerijen, zodat ook plaatsen kunnen bediend worden waar geen bibliotheek is.

Er werden 8 volksvoordrachten met inkomgeld georganiseerd, waarvan 6 ten voordele van de boekerijen.

uit de redevoering van secretaris J. Dierendonck op het Jubelfeest (op 18/08/1901) n.a.v. het 25-jarig bestaan: In 1877 werd een volksboekerij gesticht te Nieuwpoort. Toen in 1884 de politieke tegenstrevers aan de macht kwamen, moesten wij weg uit het stadsboekzaal waar de  boekerij sedert 7 jaar verbleef. De voorzitter liet een nieuw lokaal bouwen om er de bibliotheek in onder te brengen. De verschillende Willemsfonds-afdelingen zijn solidair. Zo werden er regelmatig boeken die men dubbel bezat geschonken aan bibliotheken die nieuw opgericht werden.

De bibliotheek van Keyem zal elders gevestigd worden. Ook mej. Emma Van Eygen wordt bedankt omdat zij daar zes jaar boekbewaarster was.

28/08/1901: brief van boekbewaarder E. Cock aan de heer Vercouillie: kan u mij een middel aanraden om de boeken te ontsmetten?

28/12/1901: brief van J. Dierendonck aan de heer Vercouillie: de zangstukken en muziek die wij bezitten worden reeds sinds lang uitgeleend net als boeken.

aantal leners: 130
aantal uitleningen: 2169 (kosteloos)
collectie: 2212
aantal openingsuren: 1 (op zondag van 11 tot 12u)

Davidsfonds

directeur: M. Demolder
Bij aanmerkingen staat dat het aantal uitleningen merkelijk verminderd is, omdat men zonder toelage geen nieuwe boeken kan aanschaffen “om de lezer aan te trekken of te behouden”.
De bibliotheek beschikt over een geschreven catalogus.

aantal uitleningen: 940 (kosteloos)
collectie: 725

1902

stadsbibliotheek

aantal uitleningen: 406
collectie: 9124

Willemsfonds

boekbewaarder: E. Cock
adres: Valkestraat (lokaal Willemsfonds)
De boekerij te Nieuwpoort staat onder het beheer van boekbewaarder E. Cock en breidt uit.
Mevrouw en meneer V. De Hoon (uit Brussel) schonken 1000 fr ten voordele van de volksboekerijen.

<Wij hebben besloten de boekerij jaarlijks gedurende den zomer voor 6 weken te sluiten, ten einden den inventaris op te maken, de boeken te doen verbinden enz. Verleden zomer hebben wij de boeken ook ontsmet.>
(bron: Liberaal Archief)

De bibliotheek beschikt over een geschreven catalogus.

aantal leners: 97
aantal uitleningen: 1928 (kosteloos)
collectie: 2212 (+ 485 muziek en zangstukken)

Davidsfonds

directeur: M. Demolder
De bibliotheek ontving geen toelage van de gemeente of de provincie. De bibliotheek beschikt over een geschreven catalogus.

aantal uitleningen: 800 (kosteloos)
collectie: 730

1903

stadsbibliotheek

bibliothecaris: Augustin Ertel
lokaal: stadhuis
De bibliotheek beschikt over een gedrukte catalogus.
aantal uitleningen: 645 (kosteloos)
collectie: 9143

Willemsfonds

boekbewaarder: E. Cock
Het lokaal, door de voorzitter gebouwd, werd te klein. Daarop liet de voorzitter nieuwe kasten in de boekzaal plaatsen, waardoor men opnieuw over voldoende plaats beschikt.
Door de schenking van het echtpaar De Hoon kon een groot aantal nieuwe werken aangekocht worden en ook met dat geld werden boeken ingebonden.
Jongeman A. De Grijse helpt de boekbewaarder te Nieuwpoort.

Dat er in 1903 nieuwe kasten geplaatst werden, bewijst ook de factuur van meubelmaker Camiel Tant.
(OW16)

<Wij hebben besloten de boekerij jaarlijks gedurende den zomer voor 6 weken te sluiten, ten einden den inventaris op te maken, de boeken te doen verbinden enz. Verleden zomer hebben wij de boeken ook ontsmet.>
(bron: Liberaal Archief)

aantal leners: 105
aantal uitleningen: 1933 (kosteloos)
collectie: 2237 (+ 495 muziek en zangstukken)

Davidsfonds

directeur: M. Demolder
lokaal: zaal van het College
De bibliotheek ontving geen toelage van de gemeente of de provincie. De bibliotheek beschikt over een geschreven catalogus.

aantal uitleningen: 923 (kosteloos)
collectie: 775

1904

stadsbibliotheek

bibliothecaris: Augustin Ertel
lokaal: stadhuis
“Bibliothèque communale dite Bibliothèque Monnié”
De bibliotheek beschikt over een gedrukte catalogus.

De bibliotheek bezit momenteel ongeveer 9000 boeken.
In de bibliotheek hingen geschilderde portretten van professor Kesteloot, van Ferdinand Morael, volksdichter; van Adriaan Meynne, dichter; François Dejaegher, madame Dejaegher en van Amand Meynne. Enkele van deze schilderijen zijn bewaard gebleven.
(bron 24) (bron 31) (obj. 13) (obj. 14)

<Bibliothèque (Salle Monnié) Rue Longue 57. La bibliothèque est ouverte le jeudi et le dimanche de 2 à 4 heures du soir.>
(bron: Nieuport ancien et moderne : guide du visiteur / C. Wybo)

De bibliotheek beschikt over een gedrukte catalogus.

aantal uitleningen: 581 (kosteloos)
collectie: 9184

Willemsfonds

boekbewaarder: E. Cock
<Willemsfonds : Section Nieuportoise. Fondée en 1876. Société littéraire. Bibliothèque publique: rue du Faucon.>
(bron: Nieuport ancien et moderne : guide du visiteur / C. Wybo)

aantal leners: 82
aantal uitleningen: 1937 (kosteloos)
collectie: 2262 (+ 595 muziek en zangstukken)

Willemsfonds Keyem

De derde boekerij werd nogmaals te Keyem-Zande geplaatst. De boekerij staat onder de leiding van de heren Maur. Blontrock en Calle.

Davidsfonds

directeur: M. Demolder
lokaal: zaal van het College
De bibliotheek ontving geen toelage van de gemeente of de provincie. De bibliotheek beschikt over een geschreven catalogus.

<Davidsfonds (Section Nieuportoise): Rue Potter. Société littéraire. Bibliothèque publique.>
(bron: Nieuport ancien et moderne : guide du visiteur / Camille Wybo, 1904)

aantal uitleningen: 1035 (kosteloos)
collectie: 883

1905

stadsbibliotheek

bibliothecaris: Augustin Ertel
lokaal: stadhuis
De bibliotheek beschikt over een gedrukte catalogus, die blijkbaar niet meer werd aangepast sinds 1989. Bij de opmerkingen staat: “Priere de foindre les accroissements du Catalogue depuis 1898.”

Pak boeken werd verstuurd? [nog vertaling nodig]
(bron: brief van A. Ertel aan het stadsbestuur, dd. 1905)
(OS54)

aantal uitleningen: 519 (kosteloos)
collectie: 9283

Willemsfonds

boekbewaarder: E. Cock
De boekerijen van Nieuwpoort (en Lombardsijde) worden druk bezocht.
aantal leners: 87
aantal uitleningen: 1485

Davidsfonds

directeur: I. Iserbijt
lokaal: zaal van het College

<De zaal van ’t Davidsfonds, op ‘t einde van de speelplaats….>
<De Davidsfondszaal werd  aangekocht door ’t College en veranderd in kapel.>
<Er was nu geen zaal meer voor de gilden en de genootschappen van de stad. Hiervoor was een zaal, een moderne zaal, nodig. Ze werd gebouwd in den hof van ’t College met den voorgevel langs de St-Sebastiaanstraat, rechtover de Halle….; beneden een vergaderplaats
en twee klassen (aanpalende koer) voor de kleine sectie, en een kamer voor de openbare boekerij.>
(bron: 1879-1979 St-Bernarduscollege Nieuwpoort / G. Demerre en A. Reybrouck)

De oudleerlingenbond van het Sint-Bernarduscollege organiseerde talloze voordrachten en toneelfeesten om met de opbrengst de uitbouw van de Volksboekerij te financieren.
Bestuurder: Juul Filiaert
(bron 6)

aantal uitleningen: 1121
collectie: 924

1906

stadsbibliotheek

bibliothecaris: Augustin Ertel
lokaal: stadhuis
De bibliotheek beschikt over een gedrukte catalogus.

aantal leners: 208
aantal uitleningen: 727 (kosteloos)
collectie: 9235

Willemsfonds

In de jaarverslagen wordt steeds minder informatie over de boekerijen gegeven. Vaak beperkt het verslag zich tot de weergave van cijfergegevens.
aantal leners: 82
aantal uitleningen: 1208

Davidsfonds

bestuurder: R. Dupont
lokaal: college van de stad

De bibliotheek ontvangt geen toelage van de gemeente of de provincie. De bibliotheek beschikt over een geschreven catalogus.

aantal uitleningen: 790 (kosteloos)
collectie: 820

1907

stadsbibliotheek

bibliothecaris: Augustin Ertel
lokaal: stadhuis
De bibliotheek beschikt over een gedrukte catalogus.
toelage van de gemeente: 200 fr

aantal leners: 160
aantal uitleningen: 334 (kosteloos)
collectie: 9265 (+ 4 werken « au cabinet de lecture »)
(OS38)

Willemsfonds

aantal leners: 86
aantal uitleningen: 1296

Davidsfonds

bestuurder: R. Dupont
lokaal: college van de stad
De bibliotheek ontvangt geen toelage van de gemeente of de provincie. De bibliotheek beschikt over een geschreven catalogus.
Op de achterkant van de statistiek worden de aanwinsten voor 1907 vermeld.

aantal uitleningen: 830 (kosteloos)
collectie: 850

1908

stadsbibliotheek

bibliothecaris: Augustin Ertel
lokaal: stadhuis

[mooie afbeelding, ev. als bladvulling]: postkaart aan de conservator van de bibliothèque publ. de Nieuport, dite Monnier, dd. 27/02/1908 (in pak 562.1)
(OS55)

aantal leners: 214
aantal uitleningen: 650 (kosteloos)
collectie: 9299

Willemsfonds

boekbewaarder: E. Cock

Davidsfonds

bestuurder: M. Iserbyt
lokaal: college van de stad
De bibliotheek ontvangt geen toelage van de gemeente of de provincie. De bibliotheek beschikt over een geschreven catalogus.

aantal uitleningen: 860 (kosteloos)
collectie: 850

1909

stadsbibliotheek

bibliothecaris: Augustin Ertel
lokaal: stadhuis

aantal leners: 150
aantal uitleningen: 510
collectie: 9317

Willemsfonds

boekbewaarder: E. Cock
lokaal: Valkestraat
De bibliotheek beschikt over een gedrukte catalogus.
aantal uitleningen: 2504 (kosteloos)
collectie: 2603

Davidsfonds

bibliothecaris: I. Iserbyt
bestuurder: Juul Filliaert
lokaal: zaal van het college

De bibliotheek werd heringericht op 01/01/1909.
(bron: map statistieken)
De bibliotheek beschikt over een geschreven catalogus.

aantal uitleningen: 1472 (kosteloos)
collectie: 714

1. Hoeveel leden telt uwe afdeeling? 65
2. Bestaat er eene of meer boekerijen? Ja, ééne
Gelieft op te geven
1° Hoeveel maal zij te week dienst doet: 1 maal: den zondag
2° het getal boeken? 495
3° uitleeningen in 1909-10? 966
4° getal lezers in 1909-10? 440
(bron: beantwoording van de vragenlijst van het Algemeen bestuur door E.H. Van de Putte)
(ID1)

1910

stadsbibliotheek

bestuurder: Augustin Ertel
lokaal: gemeentehuis

de statistieken werden in het Frans opgesteld: Statistique pour 1910 des bibliothèques populaires établiés sous le patronage de l’Administration communale de Nieuport
nombre de bibliothèques: 1
(bron: statistiek voor werkjaar 1910 (doorslag) van de stadsbibliotheek (in pak bibliotheek 1901-1914 statistieken)
(OS18)

aantal leners: 161
aantal uitleningen: 699
collectie: 9336

Willemsfonds

boekbewaarder: E. Cock
lokaal: Valkestraat
De bibliotheek beschikt over een gedrukte catalogus (nieuwe uitgave). Er is een “omstandige lijst der aanwinsten in de bibliotheek van het Willemsfonds gedurende het jaar 1910” toegevoegd.
Bij aanmerkingen staat er: <Het Willemsfonds begeert wetenschappelijke werken te ontvangen.>

aantal uitleningen: 3560 (kosteloos)
collectie: 2646

Davidsfonds

bibliothecaris: Juul Filliaert
lokaal: zaal van het college

De bibliotheek beschikt over een geschreven catalogus. Er is een “omstandige lijst der aanwinsten in de bibliotheek van het Davidsfonds gedurende het jaar 1910” toegevoegd.
(OD10) (OD11)
Bij aanmerkingen staat er: <Het bestuur der boekerij van ’t Davidsfonds neemt de eerbiedige vrijheid den heer Minister van Wetenschappen en Kunsten te verzoeken, ingevolge den omzendbrief van den heer Gouv. van West-Vl., dat het werken van onze vlaamsche hedendaagsche schrijvers verlangt te ontvangen.>

aantal uitleningen: 954 (kosteloos)
collectie: 621

1911

stadsbibliotheek

aantal leners: 155
aantal uitleningen: 598
collectie: 9383

Davidsfonds

Reeds voor de oorlog was Juul Filliaert (°12/02/1890-24/12/1948) bestuurder van de bibliotheek van het Davidsfonds. Onderpastoor Delaere nam tot 1912 het toezicht waar.

1912

stadsbibliotheek

bestuurder: Augustin Ertel
lokaal: gemeentehuis

aantal leners: 197
aantal uitleningen: 709
collectie: 9434

Willemsfonds

boekbewaarder: Adolf Dingens
lokaal: Valkestraat
<Onze boekerij van Nieuwpoort mag zich in eenen voortdurenden bijval verheugen.>
Het aantal leners werd tot hiertoe altijd als “lezers” vermeld in de jaarverslagen. Dit jaar is er voor het eerst sprake van “lezers en lezeressen”. Was het aantal vrouwelijke lezers sterk gestegen dit jaar?

De bibliotheek ontving geen toelage van de gemeente noch van de provincie. De bibliotheek beschikte over een gedrukte catalogus.

aantal leners: 142
aantal uitleningen: 3610 (kosteloos)
collectie: 2771

Davidsfonds

bibliothecaris: Juul Filliaert
lokaal: zaal van het college

De bibliotheek ontving geen toelage van de gemeente noch van de provincie. De bibliotheek beschikte over een geschreven catalogus.

Juul Filliaert laat aan het stadsbestuur weten dat zijn dichtbundel “Van stille gedachten” zal verschijnen.
(bron: brief van Juul Filliaert aan het stadsbestuur, dd. 30/07/1912)
(OD20)
In het antwoord van het stadsbestuur staat dat de stad 12 ex. van de dichtbundel“Van stille gedachten” zal aankopen.
(bron: brief van het stadsbestuur aan Juul Filliaert, dd. 21/08/1912)

aantal uitleningen: 1550 (kosteloos)
collectie: 714

1913

stadsbibliotheek

bestuurder: Augustin Ertel
lokaal: gemeentehuis

Pastoor De Grave heeft vernomen dat men Leon Struyve, bediende op het stadhuis, tot bibliothecaris wil aanstellen. Aangezien Leon Struyve op zondag ook meehelpt in de kerk, vraagt de pastoor aan de burgemeester om de bibliotheek niet voor elf uur te openen. Dit moet Leon Struyve toelaten om beide functies te combineren.
(bron: brief van De Grave, pastoor van Nieuwpoort-Bad aan het stadsbestuur, dd. 26/12/1913)
(OS53)

aantal leners: 109
aantal uitleningen: 428 (kosteloos)
collectie: 9486

Willemsfonds

boekbewaarder: Adolf Dingens
lokaal: Valkestraat

De bibliotheek beschikte over een gedrukte catalogus.

aantal leners: 150
aantal uitleningen: 4106 (kosteloos)
collectie: 2779

Davidsfonds

bestuurder: Juul Filliaert
lokaal: zaal van het college

De bibliotheek beschikte over een geschreven catalogus.
aantal uitleningen: 1626 (kosteloos)
collectie: 720

1914

stadsbibliotheek

De bibliotheek bevond zich in het toenmalig stadhuis. In 1914, vóór de eerste wereldoorlog, kon men op de rechterzijde van de voorgevel van het stadhuis nog in grote witte letters lezen: <Boekzaal Monnié - Bibliothèque publique>.
(IS2) (bron 3) (doc 3f- foto)
“Door de oorlog 1914-18 verdwenen de meeste boeken en wat nog overbleef werd door de heer Kerkhove de Denterghem na de oorlog terugbezorgd: het zijn voor het merendeel onvolledige, verouderde en ook minderwaardige boeken die nu op de zolder van het stadhuis zijn ondergebracht.”
<Van de bibliotheek Monnié, die zich insgelijks op het toenmalig stadhuis bevond, werden een tiental kisten gered die na de oorlog terugkwamen. Het waren grotendeels waardeloze boeken; de bijzonderste werken waren verdwenen.> (p. 163)
(bron 1)

Willemsfonds

In 1914 had de afdeling te Nieuwpoort nog twee bibliotheken: een te Nieuwpoort zelf, in het gebouw dat voorzitter P.F. Deswarte op zijn kosten had laten optrekken ten behoeve van de liberale verenigingen, toen deze bij het aan de macht komen van een katholieke meerderheid uit de gemeentelijke lokalen waren buitengezet. De tweede bibliotheek bevond zich te Lombardsijde.

In december 1914 nam de reddingsoperatie “Nieuwpoorts Archief” aanvang. Secretaris Theofiel Dobbelaere, stadsontvanger Lodewijk Deschieter, onderwijzer Cyriel Pecceu, bakker Jerome Deschieter, timmerman César Beun en Robert Vanhooren vertrokken vanuit Veurne om het archief van Nieuwpoort  te redden. Werden er toen ook boeken uit de bibliotheek gered?
(bron 19)

1919

stadsbibliotheek

<... hebben wy de eer U Ed. te laten weten dat de dry volksboekeryen die vroeger in onze stad bestonden, door den oorlog totaal zyn vernield geweest.>
(bron: brief van de burgemeester aan de provinciegouverneur, dd. 01/09/1919)
(OS57)

Willemsfonds

<... hebben wy de eer U Ed. te laten weten dat de dry volksboekeryen die vroeger in onze stad bestonden, door den oorlog totaal zyn vernield geweest.>
(bron: brief van de burgemeester aan de provinciegouverneur, dd. 01/09/1919)

Davidsfonds

<... hebben wy de eer U Ed. te laten weten dat de dry volksboekeryen die vroeger in onze stad bestonden, door den oorlog totaal zyn vernield geweest.>
(bron: brief van de burgemeester aan de provinciegouverneur, dd. 01/09/1919)
Sint-Laurentius
In november 1919 werden er tussen de pastorie en de zeven huizen in de Hemmestraat, twee barakken neergezet. De ene deed dienst als kerk, de andere als school. Ondertussen waren zuster Gabrielle, Lucie en Martha terug en de school werd herbouwd…

1920

stadsbibliotheek

bestuurder: A. Ertel
lokaal: gemeentehuis
Het ministerie heeft vernomen dat de stadsbibliotheek volledig werd vernield tijdens de oorlog en wil helpen bij de herinrichting. Ze zullen daarom een pakket boeken zenden. Men vraagt of er een lokaal ter beschikking is voor de bibliotheek.
(bron: brief van het ministerie aan Aug. Ertel, dd. 25/08/1920)
(OS45)

<... hebben wy de eer U ter kennis te brengen dat onze volksboekerijen door den oorlog vernietigd zijn en tot heden niet opnieuw tot stand gebracht werden.>
(bron: brief van de burgemeester aan de arrondissementscommissaris, dd. 10/09/1920)

Willemsfonds

bestuurder: A. Dingens
adres: Valkestraat
<... hebben wy de eer U ter kennis te brengen dat onze volksboekerijen door den oorlog vernietigd zijn en tot heden niet opnieuw tot stand gebracht werden.>
(bron: brief van de burgemeester aan de arrondissementscommissaris, dd. 10/09/1920)

Davidsfonds

<... hebben wy de eer U ter kennis te brengen dat onze volksboekerijen door den oorlog vernietigd zijn en tot heden niet opnieuw tot stand gebracht werden.>
(bron: brief van de burgemeester aan de arrondissementscommissaris, dd. 10/09/1920)

De bibliotheek werd heringericht na de oorlog.

Juul Filliaert vraagt aan het stadsbestuur om financiële ondersteuning bij het herinrichten van de Davidsfonds-bibliotheek.
(bron: brief van Juul Filliaert aan het schepencollege, dd. 11/11/1920)

Eind 1920 werd er een oproep in de lokale pers geplaatst om de “Boekerij van het Davidsfonds” opnieuw in te richten. Een eerste uitnodigingskaart, met de voorwaarden voor uitlening, werd begin 1921 in de stad verspreid. Onderaan prijkt de naam van pastoor Demeester en Juul Filliaert (bestuurder). De financiële hulp van de Sint-Bernardusgilde, waar men voor de oorlog kon op rekenen, was nu afwezig.
In barak 6198 (bij ’t Hospitaal) troffen we, in het begin, heel wat boeken aan uit de opgedoekte leeszalen van het IJzerfront en de overschotten uit de boekhandel van Juul Filliaert in de Panne. Karel Filliaert timmerde de rekken en Julia Filliaert hield af en toe op zondagmorgen toezicht. De bibliotheek was open op zondag van 11.00 tot 12.30 uur.
(bron 7) (bron 8) (OD17) (ID13) (ID8)

<Katholieke Volksboekerij (Davidsfonds) Nieupoort
Barak 6198 – bij ‘t Hospitaal
familie-abonnementen: 0,50 fr per maand
afzonderlijk: 20 centiemen per boek
L.W.
Boeken worden slechts 14 dagen in bruikleen gegeven. Achterstallige boeken betalen 15 centiemen per week en per boek.
Gescheurde of verloren boeken moeten vergoed op grondslag van 2 frank per boek.
Boekerij is open ’s Zondags, van 11 tot 12 ½ uur.>
(bron: kaartje met promotie voor de Davidsfonds-bibliotheek, jaren ‘20)

aantal openingsuren: 1,5 (op zondag van 11.00 tot 12.30u)

Zonnebloem

E.H. Karel Valcke wordt op 23/07/1920 benoemd tot dienstdoend pastoor. Hij verhuist naar Nieuwpoort en woont aanvankelijk in een barak.
(bron 26)

onderwijs in Nieuwpoort:
In de jaren 1920-1930 had je de Ecole Moyenne, dat was de rijksschool en Stella Maris. Stella Maris, bij de zusters, was de school voor de kinderen van rijke komaf. De gewone kinderen gingen naar de school van de Clarissen (Recollettenstraat). In de jaren 1950 werd Stella Maris gedemocratiseerd. Dan werden de kinderen van de Recollettenstraat samengevoegd met Stella Maris.

1921
[wetgeving]
Wet van 17 oktober 1921 betreffende de openbare bibliotheken, of nog: de wet (Jules) Destrée (°21/08/1863-03/01/1936). Deze wet legt geringe financiële verplichtingen op aan de gemeenten. In de praktijk werd hierdoor het intussen verzuilde bibliotheekwezen gesubsidieerd.
Deze wet houdt 2 punten in:

stadsbibliotheek

De stadsbibliotheek werd nog niet heringericht.
(bron: brief van de burgemeester aan de arrondissementscommissaris, dd. 24/02/1921)

Bulletin der openbare bibliotheken dd. januari 1922: dit boekje bevat wet van 1921
(KS2)

Willemsfonds

De bibliotheek werd nog niet heringericht.
(bron: brief van de burgemeester aan de arrondissementscommissaris, dd. 24/02/1921)

Davidsfonds

bestuurder: Juul Filliaert
lokaal: zaal van het college

De bibliotheek werd heringericht.
toelage van de gemeente: 100fr
De bibliotheek beschikt over een geschreven catalogus.

aantal uitleningen: 1285 (kosteloos)
collectie: 375

Sint-Laurentius

De bibliotheek werd gesticht in 1921 en had als benaming Gemeentelijke vrije bibliotheek Sint-Laurentius. De bibliotheek was gevestigd in de Sint-Jozefzaal (in het klooster).

leengeld: 0,25 fr per boek
aantal openingsuren: 2 (op zondag van 11.00 tot 13.00 uur)
aantal inwoners: 810

De zusters in Ramskapelle behoren tot de orde van Joseph Calasanz.
wie hield de bibliotheek open tussen 1921 en 1926?

1922-1928
Provinciale toelage van 100 fr zowel aan het Davidsfonds als het Willemsfonds.
Enkel vermelding van 2 vrije aangenomen boekerijen.
(bron: brief Huyghebaert/Dobbelaere aan de Heer Gouverneur, dd. 12/11/1929)

1922

stadsbibliotheek

brief van Camille Wybo aan het stadsbestuur, dd. 14/02/1922

De bibliotheek werd vernield door een bombardement en werd nog niet heringericht.
(bron: brief van de burgemeester aan de arrondissementscommissaris, dd. 25/02/1922)

De gemeentelijke diensten bevinden zich in de noodwoningen en met de heropbouw van de stadsbibliotheek werd nog niet begonnen.
(bron: brief van het stadsbestuur aan de directeur van Revue Bleue, dd. 13/07/1922)

In een brief aan de minister beschrijft stadsbestuur de toestand van de stadsbibliotheek voor de oorlog:

(bron: brief van het stadsbestuur aan de minister van wetenschappen en kunsten, dd. 01/06/1922)

In een brief laat het stadsbestuur weten dat er momenteel geen lokaal beschikbaar is voor de bibliotheek. Eens de stadsgebouwen terug opgebouwd, zal men beginnen met de herinrichting van de bibliotheek.
(bron: brief van het stadsbestuur aan de minister van wetenschappen en kunsten, dd. 28/07/1922)

Willemsfonds

De bibliotheek werd vernield door een bombardement en werd nog niet heringericht.
(bron: brief van de burgemeester aan de arrondissementscommissaris, dd. 25/02/1922)
gemeentelijke toelage van 100 fr

Davidsfonds

Juul Filliaert dient bij het stadsbestuur een vraag tot aanneming in.
<Openbare boekerij van het Davidsfonds, ingericht reeds lang voor den oorlog; heringericht in 1920, voorloopig bestaande in een noodwoning Foch-straat, te willen aannemen en haar de noodige som door art. 4 dezelfde wet bepaald te willen toekennen.>
(bron: brief van Juul Filliaert aan de gemeenteraad van Nieuwpoort, dd. 25/04/1922)

Provinciale toelage van 100 fr en gemeentelijke toelage van 100 fr.

aantal uitleningen: 1500 (kosteloos)
collectie: 450
Sint-Laurentius
Moeder Lucie was overste van het klooster (van 1922-1932).

1923
<Met het oog op de verdeeling van het krediet van 5000 fr gestemd voor den provincieraad in zitting van 14 Juli 1922, verzoek ik u de in uw gemeente ingerichte boekerijen dewelke voldoen aan de voorwaarden a, c, d, e, f en g voorgeschreven bij art. 6 der wet van 17-19 oktober 1921, uit te noodigen om vóór 1 april aanst. aan het provinciaal Bestuur het aantal boeken waarover zij beschikken alsmede het in den loop van het jaar 1922 aantal uitgeleende boeken te laten kennen.
Hoogerbedoelde voorwaarden zijn:
a) Ingericht zijn in een degelijk lokaal;
c) Voor allen toegankelijk zijn;
d) Kosteloos zijn, behalve een geringe inning voor uitleeningen ten huize;
e) Ten minste een zitting per week hebben voor de gemeenten met minder dan 3000 inwoners, twee in die met 3000 tot 20000 inwoners, drie in de overige;
f) zich aan het Staatstoezicht onderwerpen;
g) Bestuurd zijn door een bibliothecaris van belgische nationaliteit, man of vrouw, in bezit van een bekwaamheidsgetuigschrift, tenzij hij daarvan is vrijgesteld bij ministeriëel besluit.
Zijn van rechtswege vrijgesteld: de houders van een diploma van hooger onderwijs, van een getuigschrift van middelbare studiën van den hoogeren graad en, gedurende drie jaren na de afkondiging dezer wet, de houders van een diploma van lager normaalschoolonderwijs.>
(bron: brief van de provinciegouverneur aan de gemeentebesturen, 1923)

stadsbibliotheek

De bibliotheek werd vernield door de oorlog en werd nog niet heringericht.
(bron: brief van de burgemeester aan de arrondissementscommissaris, dd. 01/05/1923)

Willemsfonds

bestuurder: Geert Dingens
lokaal: barakken (Fochstraat)

De bibliotheek werd vernield door de oorlog en werd heringericht in oktober 1923.
(bron: brief van de burgemeester aan de arrondissementscommissaris, dd. 01/05/1923)

aantal leners: 1010
aantal uitleningen (van 1 oktober tot 31 december): 2014
collectie: 632
toelage van de gemeente: 100 fr
geen provincietoelage

1923

Davidsfonds

bestuurder: Juul Filliaert
lokaal: zaal van het Davidsfonds

CardijzaalBegin 1923 werd in de Willem De Roolaan de nieuwe “zaal van het Davidsfonds” in gebruik genomen. De Volksboekerij werd overgebracht naar een ruimte binnen deze zaal. De zaal Cardijn was gelegen tegenover Stella Maris. (In die zaal zat de ziekenbond aan de ene kant en de bibliotheek aan de andere kant: datum?)
(ID9)
In 1921 werd voor het eerste een wettelijke regeling getroffen voor de plaatselijke bibliotheken. Men kon een subsidie krijgen indien de bibliotheek aan enkele voorwaarden voldeed. In het kader hiervan kreeg de Volksboekerij op 13/07/1923 bezoek van de “Toezichtsdienst der Openbare bibliotheken”. Eind september werd de boekerij erkend. Hierdoor ontving de bibliotheek subsidies voor het jaar 1923. Om de subsidies in de toekomst te kunnen blijven ontvangen moest Juul Filliaert wel een bekwaamheidsakte van bibliothecaris kunnen voorleggen. Pastoor Demeester zou daarop stappen ondernemen om het “culturele” oorlogswerk van Filliaert als volwaardig alternatief voor de bekwaamheidsakte te doen gelden.
(bron 7) (bron 8) (ID5)

Het ministerie verzond per trein een pakket met 60 boeken (= vermoedelijk: toelage in natura).
(bron: brief van het ministerie van wetenschappen en kunsten, dd. 16/07/1923)

aantal leners: 180
aantal uitleningen: 1500 (kosteloos)
collectie: 710 boeken
(bron: brief van Vandenbroucke aan de Voorzitter der Bestendige deputatie, 28/10/1924)

aantal openingsuren: 1,5
subsidie (van de gemeente): 100 fr
De bibliotheek beschikte over een geschreven catalogus. De uitleentermijn bedroeg 14 dagen. Ze ontving geen toelage van de provincie.
gemeentelijke toelage van 100 fr.

Zonnebloem

tijdsbeeld van Nieuwpoort-Bad in 1923
beeld, genomen vanuit de bocht aan het Hendrikaplein (toont hoe de huidige Albert I-laan er in 1923 uitzag)
(IZ3) (IZ4)

1924

stadsbibliotheek

Het stadsbestuur laat aan een leverancier weten dat <zoolang onze stedelijke volksboekerij niet heropgericht is, wij geen abonnementen kunnen nemen op tijdschriften>.
(bron: brief van het stadsbestuur aan Pol Anri, leverancier van het tijdschriften “De Vlaamsche gids”, dd. 04/11/1924)

Ook in De Panne liggen er in een depot boeken die aan de stadsbibliotheek toebehoren en tijdens de oorlog gered werden.
<Ik heb in bewaring, hier te De Panne, een tiental dozen met boeken behorende tot de bibliotheek van Nieuwpoort, dewelke gedurende de oorlog hier naartoe werden vervoerd. Ik heb dit gemeld na de Wapenstilstand, maar zonder enig resultaat. Ik ben zo vrij u opnieuw te schrijven om u te vragen die dozen te willen komen halen. Ik ben van plan De Panne te verlaten rond 8 oktober en zou u dankbaar zijn om mij tegen dan iets te laten weten.
Baron Mulle de Terschueren>
(bron: brief van baron Mulle de Terschueren aan het stadsbestuur, dd. 26/09/1924)
Het stadsbestuur laat weten dat ze de kisten met boeken ontvangen heeft, dat het personeel van de administratie aangedaan was door het bericht.
(bron: antwoord van het stadsbestuur aan baron Mulle de Terschueren, dd. 06/10/1924)
(OS28) (OS29)

Willemsfonds

bestuurder: Honoré Deswarte
lokaal: Duynenhuis

aantal uitleningen: 1855
collectie: 677
toelage van de gemeente: 100 fr
geen provincietoelage
De bibliotheek beschikte over een geschreven catalogus. + <De titels der boeken zijn bij middel van groote lijsten aan den ingang der boekerij vermeld.>
(bron: map statistieken)

De bibliotheek van het Willemsfonds was vanaf 1924 in het Duynenhuys (Oostendestraat 13-15) gevestigd. Dit gebouw dateert uit 1536, werd vernield tijdens WOI en nadien niet meer zo mooi heropgebouwd. Het werd geklasseerd in 2006.
(IW3) (IW4) (ill. 37) (bron 2)

Davidsfonds

bestuurder: Juul Filliaert
lokaal: zaal van het Davidsfonds

gemeentelijke toelage van 100 fr. De bibliotheek beschikte over een geschreven catalogus.

<Ik verzoek u mij, zoo spoedig mogelijk, de statistiek voor 1924 te laten geworden der volksboekerijen in uw gemeente gevestigd.>
(bron: brief van de arrondissementscommissaris aan het gemeentebestuur, dd. 19/02/1925)
(OD7)
Pastoor Demeester droeg in april 1924 zijn bevoegdheden betreffende de Boekerij over aan onderpastoor Jos. Vandenbroucke, die de titel van bestuurder kreeg, wat tot ongenoegen leidde bij Juul Filliaert. De pastoor verdedigde zijn aanpak om via de onderpastoor meer fondsen en boeken in te zamelen. Juul Filliaert voelde zich gepasseerd, wat uiteindelijk zal leiden tot zijn terugtrekking.
Inmiddels werd de werking van de Volksboekerij verder uitgebreid. Regelmatig bracht de plaatselijke pers aankondigingen om organisatorische veranderingen te melden. Eind juni vernam men op die manier dat de bibliotheek voortaan 2 uitleningzittingen organiseerde: ’s zondags na de hoogmis en op donderdag van 13.00 tot 14.00 uur.
(bron 7) (bron 8) (bron 10)

Het ministerie van wetenschappen en kunst (beheer der Schoone Kunsten, Letteren en Openbare Bibliotheken) stuurde aan de bibliotheken “Onderrichtingen voor den bibliothecaris”. In dit document wordt de praktische uitwerking van art. 20 van het koninklijk besluit van 19 oktober 1921 beschreven. Bibliothecarissen werden ertoe aangemaand om een aanzienlijk deel van de toelage te besteden aan de aankoop van werken van Belgische auteurs. Ook dienden ze de voorkeur te geven aan de goedkoopste uitgaven en dienden ze ervoor te zorgen “hunne keus van boeken te systematiseeren” zodat “eene afwisselende keus van letterkundige, kunst-, wetenschappelijke en technische werken” voorzien werd. Er werd ook gestipuleerd dat “onzedelijke of opruiende uitgaven, alsook deze welke eene politieke of godsdienstige propaganda nastreven” niet konden aangekocht worden d.m.v. openbare toelagen.
Op een hiertoe bestemd formulier vulde de bibliothecaris de titels en de prijzen in van de werken die hij met de toelage wenste aan te kopen. In 1924 bedroeg de toelage van de staat 120 frank. Hiervoor kon de bibliothecaris 23 boeken bij een boekhandelaar naar keuze aankopen.
(ill. 9)

Ook de boekhandelaars ontvingen onderrichtingen. Zo moesten ze “eene korting van minstens 10 t.h. op het totaal der genoteerde winkelprijzen” toestaan. “Deze korting geschiedt ten bate van den Staat” stond er fijntjes bij.
(bron 9) (ID4)

aantal uitleningen: 1500 (kosteloos)
collectie: 550
(bron: map statistieken)
aantal openingsuren: 2

Juul Filliaert was lid van de Vlaamsche Vereeniging van bibliothecarissen en bibliotheekambtenaren.
(bron: lidkaart voor 1924, ondertekend door Lode Baekelmans)

<Wij hebben het genoegen aan de bevolking aan te kondigen dat een groot getal nieuwe en zeer schoone boeken van heden Zondag af ter lezing kunnen uitgeleend worden. Giften in boeken of geld worden met dank aanvaard door E.H. Vndenbrouwke onderpastoor en bestuurder der Boekerij.>
(bron: krantenartikel: De Nieuwpoortsche Bode, dd. 07/06/1924)

Sint-Laurentius

aantal uitleningen: 300
aanwinsten: 56 (nieuwe boeken)

menu